Pacjent periodontologiczny – zasady postępowania w gabinecie higieny jamy ustnej w oparciu o klasyfikację chorób przyzębia

Pacjent periodontologiczny – jak klasyfikować choroby dziąseł i przyzębia?

Widząc potrzebę zaktualizowania dotychczasowej wiedzy na temat chorób periodontologicznych u pacjentów w różnym wieku, w 2018 r. na kongresie FDI w San Francisco zaprezentowano nową klasyfikację chorób przyzębia, która ma pomóc zespołom stomatologicznym w skutecznej profilaktyce, diagnostyce oraz leczeniu pacjentów periodontologicznych. 

Zgodnie z klasyfikacją, choroby przyzębia podzielono na trzy ogólne kategorie: choroby dziąseł, zapalenie przyzębia oraz inne stany chorobowe mające wpływ na przyzębie.

Klasyfikacja chorób dziąseł

Wśród chorób dziąseł wyodrębniono:

• zapalenie dziąseł wywołane przez biofilm nazębny (związane tylko z biofilmem nazębnym, modyfikowane ogólnymi lub miejscowymi czynnikami ryzyka oraz powiększenie dziąseł wywołane przez przyjmowane leki), 

• choroby dziąseł niewywołane przez biofilm nazębny (zaburzenia genetyczne/rozwojowe, swoiste infekcje, stany zapalne i choroby immunologiczne, procesy odczynowe, nowotwory, choroby hormonalne wywołane nieprawidłowym odżywianiem i choroby metaboliczne, zmiany wywołane urazem, pigmentacja dziąsłowa).

Klasyfikacja zapalenia przyzębia

W kategorii zapaleń przyzębia wyodrębnione zostały: zapalenie przyzębia, martwicze choroby przyzębia oraz zapalenie przyzębia jako objaw chorób ogólnoustrojowych. 

Najbardziej rozpowszechnione wśród pacjentów periodontologicznych zapalenie przyzębia podzielono także pod względem stopnia zaawansowania. Wyróżniono cztery etapy choroby:

• etap I: początkowe zapalenie przyzębia,

• etap II: umiarkowane zapalenie przyzębia,

• etap III: ciężkie zapalenie przyzębia z możliwością dodatkowej utraty zębów,

• etap IV: ciężkie zapalenie przyzębia z możliwością utraty uzębienia.

W nowej klasyfikacji chorób przyzębia wyszczególniono także trzy stopnie zapalenia przyzębia, uwzględniające m.in. ogólny stan zdrowia pacjenta, występujące u niego czynniki ryzyka oraz przewidywaną reakcję na leczenie:

• stopień A: wolne tempo progresji,

• stopień B: średnie tempo progresji,

• stopień C: szybkie tempo progresji.

Inne stany chorobowe mające wpływ na przyzębie

Wśród innych stanów chorobowych mających wpływ na stan zdrowia przyzębia w nowej klasyfikacji wyróżniono:

• choroby ogólne i stany chorobowe wpływające na tkanki podtrzymujące przyzębia,

• inne stany chorobowe przyzębia (ropnie przyzębia, zmiany endodontyczno-periodontologiczne),

• deformacje błony śluzowej dziąsłowej i stany chorobowe okołozębowe (m.in. recesja dziąsła, brak dziąsła, nieprawidłowa pozycja wędzidełka, przerost dziąsła),

• zgryz urazowy,

• protezy i czynniki związane z zębami, które modyfikują lub predysponują do zapalenia dziąseł wywołanego biofilmem lub zapalenia przyzębia.

W nowej klasyfikacji po raz pierwszy dokonano także podziału chorób i stanów chorobowych wokół implantów zębowych. Wyróżniono: 

• brak zmian wokół implantu,

• zapalenie błony śluzowej wokół implantu,

• peri-implantitis,

• ubytek tkanek miękkich i twardych wokół implantu.

Pacjent periodontologiczny w gabinecie higieny – rola i zadania higienistki w poszczególnych fazach leczenia

Pacjent periodontologiczny trafiający do gabinetu stomatologicznego wymaga specjalistycznej pomocy zarówno ze strony lekarza dentysty, jak i higienistki stomatologicznej, przy czym praca higienistki jest szczególnie istotna w fazie wstępnej oraz podtrzymującej leczenie.

Pacjent periodontologiczny – leczenie wstępne

Faza wstępna leczenia periodontologicznego obejmuje przede wszystkim zabiegi profesjonalnego oczyszczenia zębów z osadu i kamienia nazębnego, głównie skaling oraz piaskowanie wykonywane przez higienistkę stomatologiczną. Na tym etapie konieczny jest instruktaż higieny jamy ustnej, wprowadzenie odpowiednich środków do codziennej higieny (pasta do zębów, płyn do płukania jamy ustnej, nici dentystyczne). Lekarz dentysta na tym etapie przeprowadza badanie jamy ustnej i decyduje np. o ewentualnym usunięciu zębów, których nie można zakwalifikować do leczenia, wymianie nieszczelnych wypełnień czy korekcie uzupełnień protetycznych. Na etapie wstępnym ważna jest także ocena stopnia zaawansowania choroby u pacjenta periodontologicznego, na co pozwala m.in. pomiar głębokości kieszonek dziąsłowych oraz ocena stopnia rozchwiania zębów.

Pacjent periodontologiczny – leczenie chirurgiczne

Faza leczenia chirurgicznego, zwana również fazą właściwą, konieczna jest u pacjentów periodontologicznych ze schorzeniami o większym stopniu zaawansowania. Obejmuje ona wykonywane przez lekarza stomatologa zabiegi, takie jak np. głęboki skaling poddziąsłowy albo szynowanie zębów, które mają na celu zahamowanie rozwoju schorzenia. Na tym etapie konieczne może być stosowanie leków o działaniu antybakteryjnym – mogą to być płukanki do jamy ustnej z chlorheksydyną, czasem także antybiotyki. Higienistka w fazie leczenia właściwego udziela pacjentowi instruktażu higieny i pomaga dobrać odpowiednie produkty.

Pacjent periodontologiczny – leczenie podtrzymujące

Jest to najbardziej czasochłonny etap leczenia schorzeń periodontologicznych, bo tak naprawdę trwa do końca życia pacjenta, a rola higienistki stomatologicznej jest w nim nie do przecenienia. Pacjent periodontologiczny powinien na tym etapie regularnie zgłaszać się do gabinetu higieny na zabiegi profesjonalnej higienizacji oraz na wizyty kontrolne. Ich najważniejszym celem jest zapobieganie nawrotom choroby, motywacja oraz edukacja zdrowotna pacjenta.

Oczywiście należy mieć świadomość, że zalecenia higienizacyjne na etapie leczenia podtrzymującego mogą wymagać modyfikacji, w zależności od stanu tkanek przyzębia i ewentualnych pojawiających się objawów. Higienistka powinna w tym celu przeprowadzać regularną ocenę takich wskaźników, jak CPITN, PBI oraz API. 

Źródła:

1. dr n. med. Małgorzata Janowska - Bugaj, wykład: WSPÓŁCZESNA KLINICZNA KLASYFIKACJA RÓŻNICOWA CHORÓB PRZYZĘBIA I CHORÓB OKOŁOWSZCZEPOWYCH

2. http://perio.org.pl/europerio-9-nowa-klasyfikacja-chorob-przyzebia/ http://perio.org.pl/raport-spotkanie-panelowego-choroby-przyzebia-i-prochnicy-w-kontekscie-zdrowia-jamy-ustnej/ 

3. https://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:3AtJqVC44ggJ:https://www.dbc.wroc.pl/Content/2169/x01-gors.pdf&cd=15&hl=pl&ct=clnk&gl=pl&client=firefox-b-d 

4. https://www.magazyn-stomatologiczny.pl/a4393/Nowa-klasyfikacja-chorob-przyzebia-i-okolowszczepowych-z-Miedzynarodowych-Warsztatow-Periodontologicznych-Amerykanskiej-Akademii-Periodontologicznej-i-Europejskiej-Federacji-Periodontologicznej-w-2017-roku.

5. html/https://podyplomie.pl/stomatologia/37344,nowoczesna-terapia-periodontologiczna-leczenie-podtrzymujace