Odruch ssania i prawidłowe ssanie u noworodka i dziecka – jak je sprawdzić?

Odruch ssania – czym jest?

Odruch ssania to podstawowy odruch fizjologiczny, który jest charakterystyczny dla ssaków. Rozwija się u płodu już od drugiego trymestru ciąży. Około 17. tygodnia ciąży podczas USG można obserwować w pełni rozwinięty odruch ssania – dziecko zaczyna ssać swoje palce. 

To kluczowa umiejętność w rozwoju dziecka – pozwala nie tylko pobierać mleko matki, ale także uspokoić się i wyciszyć. Najczęściej płaczącemu niemowlakowi wystarczy podać smoczek lub przystawić do piersi, by poczuł się bezpieczniej i nieco uspokoił. 

Układ nerwowy noworodka nie jest w pełni rozwinięty – dziecko wiele czynności wykonuje w sposób automatyczny. Można powiedzieć, że odruch ssania to jeden z automatycznych, pierwotnych odruchów, dający możliwość pobierania pokarmu, pobudzający pracę jelit, pozwalający skoordynować połykanie i oddychanie przez nos.

Odruch ssania – kiedy zanika?

Odruch ssania jest najbardziej nasilony przez około 2 godziny po narodzeniu dziecka – zaraz po porodzie dziecko ma kontakt skóra do skóry z matką i automatycznie pojawia się odruch ssania, ponieważ maluch poszukuje pokarmu. 

Około 3. miesiąca życia odruch ssania jest już bardziej intencjonalny – dziecko nie wykonuje go już automatycznie, ssąc wszystko, co znajduje się w jego zasięgu (palec, piąstka, kołderka, zabawki), ale decyduje o tym, kiedy wykonywać ten odruch (głównie, gdy jest głodne). 

Intensywność odruchu ssania stopniowo maleje, a około 6.-7. miesiąca życia zmniejsza się na rzecz odruchu żucia. To czas, w którym dziecko zaczyna próbować nowych pokarmów stałych, przy których  kluczowe jest żucie czy gryzienie.

Najpóźniej w drugim roku życia dziecka odruch ssania się wygasza.

Może Cię zainteresować: Karmienie piersią: wszystko, co trzeba o tym wiedzieć

Prawidłowe ssanie niemowlaka – jak sprawdzić?

Odruch ssania jest kluczowy dla prawidłowego przyswajania pokarmu czy późniejszego rozwoju mowy. Właściwa technika karmienia dziecka wspiera prawidłowy przebieg kolejnych etapów nauki jedzenia pokarmów i odpowiednie ułożenie zębów mlecznych. Jak sprawdzić, czy odruch ssania u noworodka jest prawidłowy, a pozycja do karmienia właściwa? 

• Dziecko powinno mieć dostatecznie rozchyloną górną i dolną wargę – powinny tworzyć kąt rozwarty.

• W trakcie pobierania pokarmu przez dziecko język może być widoczny w kąciku ust. 

• Prawidłowe ułożenie dziecka do karmienia to takie, podczas którego broda i czubek nosa dotykają piersi.

• Kluczowe jest ułożenie w jednej linii ucha, ramienia i biodra malucha. 

• Podczas karmienia policzki niemowlaka mogą być wypełnione. 

• Słyszalne jest niekiedy systematyczne przełykanie pokarmu – to często dźwięk przypominający głoskę ,,k’’.

• To dziecko należy przystawiać i odpowiednio układać do piersi, a nie pierś do dziecka.

• Pierś powinna szczelnie wypełniać buzię maluszka – najlepiej, aby dziecko ustami uchwyciło jak największą powierzchnię brodawki.

Dowiedz się więcej: Pozycje do karmienia piersią. Poznaj bezpieczne techniki karmienia piersią 

Odruch ssania u noworodka – czy występuje u każdego dziecka?

Odruch ssania towarzyszy wszystkim zdrowym dzieciom. W przypadku wcześniaków odruch ten może wykształcić się nieco później. Z biegiem dni, powinien się jednak wzmacniać, aż możliwe będzie karmienie dziecka piersią lub butelką, odciągając pokarm laktatorem. 

Jeśli noworodek jest chory i nie ma wykształconego odruchu ssania (np. w przypadku maluchów z zaburzeniami neurologicznymi), konieczne jest karmienie specjalistyczną sondą. Dziecko nie jest wówczas w stanie samodzielnie pobierać pokarmu z powodu nieefektywnego odruchu ssania – złej pracy mięśni żuchwy i języka, niedostatecznie dobrej synchronizacji oddychania i przełykania. 

Sprawdź też: Karmienie noworodka - wszystko co warto wiedzieć na ten temat karmienia piersią

Co mogą oznaczać poszczególne odruchy ssania? 

• Dziecko ssie kciuk, dziecko ssie rączkę 

Ssanie palców lub całej piąstki jest naturalnym zachowaniem. Początkowo (przez pierwsze 3 miesiące życia) odruch ssania jest niemalże automatyczny i maluch ssie wszystko, co znajduje się w jego zasięgu – nie tylko pierś mamy, ale także paluszki czy zabawki. Jeśli dziecko ssie kciuk czy rączkę, przygotowuje się do spożywania stałych pokarmów i poznaje swoje ciało – jego strukturę, zapach czy smak. To w pełni naturalny etap rozwoju dziecka. 

• Dziecko ssie przez sen 

Odruch ssania wyzwala serotoninę, która jest kluczowa w regulacji nastroju i snu, sprzyjając wyciszeniu układu nerwowego. Gdy dziecko ssie przez sen lub przed pójściem spać, wydziela się serotonina, która pozwala wyregulować nastrój i uspokoić się.

• Dziecko ssie tylko jedną pierś 

Często zdarza się, że maluch wybiera tylko jedną pierś, przykładowo dlatego, że łatwiej pobiera mu się z niej pokarm. Wynika to z różnic w budowanie anatomicznej gruczołów piersi, które najczęściej są asymetryczne. Karmienie tylko jedną piersią nie stanowi zagrożenia ani dla matki, ani dla dziecka. Jeśli jednak chcesz, aby dziecko piło mleko również z drugiej, mniej chętnie wybieranej piersi, regularnie odciągaj z niej pokarm laktatorem, by utrzymać laktację.