Jak powstaje smog? Jaka jest jakość powietrza w Polsce?

Smog to temat, który powraca za każdym razem, gdy w Polsce rozpoczyna się sezon grzewczy. Czym jest smog i skąd się bierze? Jak można się przed nim chronić? W jakim stopniu jakość powietrza wpływa na nasze zdrowie?

Czym jest smog?

Smog to niebezpieczne zjawisko atmosferyczne, które polega na wymieszaniu się mgły z dymem, pyłem, spalinami i innymi zanieczyszczeniami, które powstają w wyniku działalności człowieka. Problem występuje głównie na zurbanizowanych terenach. Powstawaniu smogu sprzyja bezwietrzna pogoda i duża wilgotność powietrza.

Smog tworzą m.in. tlenki siarki, tlenki azotu, tlenki węgla i rakotwórcze wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (m.in. benzo(a)piren, benzen). Najbardziej niebezpiecznymi dla zdrowia składnikami smogu są cząstki pyłu zawieszonego (ang. particulate matter – PM). Są to mikroskopijne drobinki w formie ciekłej i stałej, które utrzymują się w powietrzu. Pył o średnicy do 10 mikrometrów (PM10), w skład którego wchodzą m.in. trujące benzopireny, dioksyny i furany, jest w stanie wniknąć w głąb płuc. Może to doprowadzić do powstania lub zaostrzenia chorób układu oddechowego, takich jak astma. Najpoważniejszym zagrożeniem są cząstki o średnicy mniejszej niż 2,5 mikrometrów (PM2,5) – są one w stanie przedostać się do pęcherzyków płucnych, a następnie razem z krwią dotrzeć do organów wewnętrznych. Pył PM2,5 może powodować nowotwory, choroby układu oddechowego i układu krążenia.

Jakość powietrza w Polsce

Według norm ustalonych przez Światową Organizacji Zdrowia dopuszczalne średnie dobowe stężenie pyłu PM2,5 wynosi 25 µg/m³, a dopuszczalne średnie roczne stężenie ‒ 10 µg/m³. Z kolei dla pyłu PM10 te wartości to odpowiednio 50 µg/m³ i 20 µg/m³. Z raportu „Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania – raport za 2020 rok” przygotowanego przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny powietrze w Polsce nie spełnia tych norm. W 2018 roku dopuszczalny poziom stężenia PM2,5 został przekroczony na ternie całego kraju, a dopuszczalny poziom PM10 w ponad 50% powiatów. Te dane mówią same za siebie – jakość powietrza w Polsce pozostawia dużo do życzenia.

Aktualny stan powietrza możesz sprawdzić za pomocą strony https://usunsmog.pl/. Wystarczy, że wpiszesz nazwę miejscowości, w której się znajdujesz. Natychmiast otrzymasz informację o aktualnym stężeniu pyłu PM2,5 w Twoim miejscu zamieszkania. Dużą popularnością cieszą się także aplikacje mobilne, które umożliwiają monitorowanie poziomu zanieczyszczeń.

Źródła smogu w Polsce

Wbrew pozorom największym winowajcą nie jest przemysł, transport czy górnictwo – chociaż te sektory również przyczyniają się do zanieczyszczenia powietrza. Głównym źródłem pyłu PM10 i benzo(a)pirenu jest emisja niska, która odbywa się na wysokości do 40 m. Największy udział w tworzeniu smogu mają gospodarstwa domowe, które ogrzewane są przy użyciu pieców na paliwo stałe (takie jak węgiel czy drewno). Z tego powodu jakość powietrza w Polsce obniża się drastycznie wraz z rozpoczęciem sezonu grzewczego.

Jedną z głównych przyczyn takiego stanu rzeczy jest używanie taniego paliwa ‒ np. miału węglowego. W wyniku spalania odpadów węglowych do atmosfery przedostają się szkodliwe związki siarki oraz duże ilości popiołu. Dużym problemem jest także wykorzystywanie przestarzałych pieców, które nie spełniają norm emisji spalin. Niestety, cały czas dość popularną praktyką jest palenie śmieci w domowych piecach – mandaty nakładane przez Straż Miejską nie są w stanie zatrzymać tego procederu.

Aplikacja mobilna informująca o poziomie zanieczyszczenia powietrza.

Walka ze smogiem

Walka ze smogiem wymaga wprowadzenia odpowiednich rozwiązań prawnych. Już w 2015 roku Sejm uchwali nowelizację Prawa ochrony środowiska. Nowela nazwana została „ustawą antysmogową”. Nowe przepisy dały samorządom narzędzie do walki z zanieczyszczeniem powietrza. Na podstawie zmienionego artykułu 96 organy samorządowe mogą wydawać uchwały, których treść określa rodzaj i jakość paliw stałych dopuszczonych do stosowania na danym terenie. Uchwały antysmogowe mogą również np. zakazywać używania określonych paliw i zawierać wymagania, jakie muszą spełniać piece używane przez mieszkańców. Odpowiednie służby są uprawnione do egzekwowania uchwalonych przepisów. W praktyce oznacza to, że na terenie danego miasta czy gminy może zostać wprowadzony całkowity zakaz używania np. miału węglowego.

Ważnym elementem walki ze smogiem jest zachęcanie mieszkańców do korzystania z nowoczesnych rozwiązań technologicznych. Prowadzony przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej program „Czyste Powietrze” umożliwia uzyskanie dotacji na zakup i montaż niskoemisyjnych pieców.

Jak chronić się przed smogiem?

Smog jest zjawiskiem wszechobecnym – praktycznie nie da się uniknąć kontaktu z unoszącymi się w atmosferze zanieczyszczeniami. Warto jednak zadbać o jakość powietrza w swoim domu. Taką możliwość dają oczyszczacze powietrza – pod warunkiem, że zostały wyposażone w odpowiednie filtry.

Oczyszczacze powietrza Philips wyposażone są w filtry NanoProtect HEPA. Są one w stanie zatrzymać 99,97% cząsteczek o wielkości 0,003 mikrometra – urządzenia bez problemu radzą sobie więc z cząsteczkami o wielkości 2,5 mikrometra, które tworzą pył PM2,5. Dzięki temu możesz oczyścić mieszkanie ze smogu, które dostaje się przez otwarte okna. Ponadto, filtry NanoProtectHEPA skutecznie wyłapuje pyłki roślin, kurz, sierść zwierząt i lotne związki organiczne. Stan powietrza w mieszkaniu możesz monitorować za pomocą mobilnej aplikacji, która łączy się z oczyszczaczem powietrza. Warto zadbać o bezpieczeństwo rodziny!

Spis treści