Próchnica (wczesna) butelkowa — jak jej zapobiegać?

Czym jest próchnica butelkowa u dzieci?

Próchnica butelkowa, znana również jako próchnica wczesnego dzieciństwa to bakteryjna choroba zębów mlecznych, która dotyka głównie małe dzieci, często już w pierwszym roku życia. Jest to wieloczynnikowa infekcja spowodowana działaniem bakterii kariogennych, które rozwijają się na powierzchni zębów podczas długotrwałego kontaktu z płynami zawierającymi cukry, takimi jak mleko, soki owocowe czy napoje słodzone.

Bakterie próchnicotwórcze mogą przenosić się zarówno między zębami, jak i z jednej osoby na drugą, np. poprzez wspólne korzystanie z butelki czy smoczka. Choroba ta często dotyka dzieci poniżej trzeciego roku życia i stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia jamy ustnej maluchów.

Próchnica butelkowa — przyczyny

Próchnica butelkowa rozwija się głównie z powodu nieodpowiednich nawyków żywieniowych oraz nieodpowiedniej higieny jamy ustnej u małych dzieci. Oczywiście zasadniczą rolę odgrywa tu dieta bogata w węglowodany, gdzie dominują:

• słodkie napoje;
• mleko.

Długotrwały kontakt z tymi płynami, zwłaszcza podczas snu lub drzemki, sprzyja rozwojowi bakterii próchnicotwórczych, takich jak Streptococcus mutans — rozkładają one cukry i produkują kwasy niszczące szkliwo zębów. Ponadto do rozwoju próchnicy wczesnego dzieciństwa mogą prowadzić:

• częste karmienie butelką oraz spożywanie lepkich przekąsek, które łatwo przywierają do powierzchni zębów, trudne do usunięcia prowadzą do tworzenia się płytki nazębnej, co stwarza idealne środowisko do rozwoju próchnicy;
• brak regularnego mycia zębów i zmniejszona produkcja śliny w nocy, która naturalnie oczyszcza zęby, co skutkuje szybkim rozprzestrzenianiem się zmian na kolejne zęby.

Przeczytaj także: Jak nauczyć dziecko myć zęby?

Próchnica wczesnego dzieciństwa — objawy

Objawy próchnicy butelkowej pojawiają się na zębach mlecznych, szczególnie na jedynkach, które wyrzynają się jako pierwsze. W początkowej fazie można zaobserwować białe plamy lub smugi na górnych zębach, tuż przy linii dziąseł. Plamy te mogą mieć charakter chropowaty i kredowy, świadcząc o aktywnej próchnicy, lub gładki i błyszczący, wskazując na nieaktywną zmianę, która może utrzymywać się w szkliwie przez dłuższy czas. 
Jeśli próchnica nie zostanie zatrzymana, plamy ciemnieją, przybierając barwy ciemnobrązowe lub czarne, a także zaczynają rozprzestrzeniać się na kolejne zęby. W zaawansowanej fazie próchnicy dochodzi do demineralizacji szkliwa, jego odłamywania, co prowadzi do bolesnych ubytków. Ponadto dziecko może:

• odczuwać ból;
• wykazywać nadwrażliwość podczas jedzenia;
• być marudne;
• płakać;
• odmawiać jedzenia i picia z powodu dyskomfortu.

Sprawdź też: Osad na zębach u dzieci. Skąd się bierze i jak go usunąć?

Próchnica wczesna u dzieci — jak jej zapobiegać?

Aby skutecznie zapobiegać próchnicy butelkowej u dzieci, konieczne jest wdrożenie odpowiednich nawyków żywieniowych oraz higienicznych już od pierwszych dni życia:

• Staraj się ograniczyć czas, jaki dziecko spędza z butelką w ustach, szczególnie przed snem;
• Przyzwyczajaj dziecko do picia niegazowanej wody mineralnej, która oczyszcza jamę ustną i zmniejsza ryzyko próchnicy;
• Dbaj o higienę jamy ustnej maleństwa od pierwszych dni życia. Przecieraj dziąsła niemowlęcia jałowym gazikiem nasączonym przegotowaną wodą, usuwając resztki pokarmowe i bakterie;
• Postaw na regularne szczotkowanie zębów. Gdy tylko pojawią się pierwsze ząbki u pociechy, stosuj specjalną szczoteczkę i pastę do zębów dla niemowląt, myjąc zęby co najmniej dwa razy dziennie;
• Nie całuj dziecka w usta, nie oblizuj smoczków ani sztućców, aby nie przenosić możliwych bakterii próchnicotwórczych;
• Ogranicz spożycie cukrów, a zamiast tego zachęcaj dziecko do spożywania zdrowych przekąsek bogatych w wapń, fosfor i witaminy;
• Zadbaj o regularne wizyty u stomatologa już od pierwszego roku życia dziecka, aby monitorować zdrowie jego zębów i zapobiegać problemom;
• Zachęcaj pociechę do samodzielnego mycia zębów. Pozwalaj dziecku myć zęby samodzielnie, ale zawsze poprawiaj jego technikę, aby dokładnie oczyścić wszystkie powierzchnie zębów.

Jaką szczoteczkę wybrać dla małego dziecka?

Właściwa higiena jamy ustnej małego dziecka jest kluczowa dla zapobiegania próchnicy i utrzymania zdrowych zębów. U maluchów poniżej 3. roku życia, gdy zgryz dopiero się formuje i dziąsła są wrażliwe, należy używać odpowiedniej szczoteczki manualnej. Dzieci powyżej 3. roku życia mogą już korzystać z bardziej zaawansowanych narzędzi, takich jak elektryczne szczoteczki soniczne do zębów, które skutecznie usuwają płytkę nazębną dzięki dynamicznym ruchom pulsacyjnym i wymiatającym.

Elektryczne szczoteczki soniczne, np. Philips Sonicare For Kids są bardzo skuteczne – dzięki efektywnej technologii mikrobąbelków. Intensywne ruchy włókien końcówki pulsacyjne i wymiatające wytwarzają mikrobąbelki z połączenia pasty, wody oraz śliny, które dokładnie oczyszczają zęby i przestrzenie międzyzębowe. Co więcej, takie szczoteczki często posiadają zachęcające naklejki na rączkę i aplikacje zachęcające dzieci do mycia zębów poprzez zabawę, co pomaga wykształcić pozytywne nawyki na całe życie.