W miarę wychodzenia z kryzysu wywołanego pandemią COVID-19 działania na rzecz klimatu muszą pozostać priorytetem

Podczas gdy niektóre kraje zdają się wychodzić z pandemii, kryzys związany z COVID-19 przyczynia się do istotnej zmiany sposobu myślenia. Zdrowie oraz opieka zdrowotna słusznie stały się głównym priorytetem dla światowych przywódców, a zdrowa planeta podstawą wszystkich działań ukierunkowanych na zdrowszy i bardziej zrównoważony świat.

Według raportu Global Risks Report, opublikowanego przez Światowe Forum Ekonomiczne, problemy społeczne, gospodarcze i środowiskowe są ze sobą ściśle powiązane, a pandemia COVID-19 jeszcze bardziej uwypukliła tą zależność. Po raz pierwszy w 10-letniej historii badania będącego podstawą raportu, respondenci wskazując na największe zagrożenia z największym prawdopodobieństwem wystąpienia, w pierwszych pięciu punktach wskazali na te, związane ze środowiskiem naturalnym. Coraz częściej podkreślany jest także ogromny wpływ ludzi na zmiany klimatu. Badanie przeprowadzone przez Uniwersytet Harvarda pokazuje, że ludzie zamieszkujący bardziej zanieczyszczone regiony w większym stopniu dotknięci są koronawirusem niż ci, którzy żyją w czystszych zakątkach świata, a badanie, opublikowane w czasopiśmie medycznym „The Lancet” przewiduje, że w wyniku zmian klimatu do 2050 roku umrze 500 tys. ludzi.

Na szczęście ogólna wiedza odnośnie ścisłej i bezpośredniej zależności pomiędzy naszym zdrowiem, a klimatem  rośnie. Oba zagadnienia wymagają jednak szczególnej uwagi i działań.

Kryzys związany z COVID-19 uwydatnia wzajemne powiązania w naszym świecie. Zmusza nas także do uznania potrzeby lepszego przygotowania ludzi — zwłaszcza tych najbardziej potrzebujących — oraz naszej planety na zagrożenia związane z ryzykiem zdrowotnym i zmianami klimatu. Istnieje także druga, strona obecnej sytuacji. Dostrzegliśmy mianowicie, że zakrojona na szeroką skalę odpowiedź na globalny kryzys jest możliwa, pod warunkiem, że wszyscy się w nią zaangażujemy. Taka współpraca stanowi jedyny sposób na przetrwanie i radzenie sobie w przyszłości z bezprecedensowym kryzysem zdrowotnym i klimatycznym

Ponieważ społeczeństwo już teraz domaga się od rządów, poszczególnych branż i globalnych przedsiębiorstw pilnego zajęcia się kwestią zrównoważonego rozwoju, istotna zmiana wywołana kryzysem związanym z COVID-19 może stanowić podwaliny pod radykalne zmiany, niezbędne do odbudowy gospodarek.

Zdaniem Światowego Forum Ekonomicznego w nadchodzących miesiącach rozwój wydarzeń może przebiegać w jednym z dwóch kierunków. Istnieje ryzyko, że gdy obecny kryzys zniknie, a jego skutki gospodarcze staną się bardziej widoczne, odłożymy na bok długoterminowe aspiracje, dążąc do realizacji krótkoterminowych rozwiązań. Klimat — podobnie jak gospodarka o obiegu zamkniętym — może stać się mniejszym priorytetem dla interesariuszy, klientów i całego przemysłu, ponieważ będą się oni koncentrować na kwestiach związanych z odbudową i wzmocnieniem gospodarki. Z doświadczenia wiemy, że tymczasowy spadek emisji CO2 w czasie ostatniego światowego kryzysu finansowego w 2008 roku był krótkotrwały, i obecnie może być podobnie - po zakończeniu obecnego kryzysu wywołanego pandemią, emisja wzrośnie ponownie. Jednocześnie ważne etapy negocjacji dotyczących klimatu mogą zostać opóźnione. A w przypadku recesji gospodarczej prawdopodobnie środki pieniężne, przeznaczone na inwestycje w zrównoważony rozwój, zostaną przekierowane do innych projektów.

Istnieje jeszcze inna możliwość. Podczas gdy naukowcy ostrzegają, że zostało nam 10 lat, by uniknąć najgorszych konsekwencji zmian klimatu, obecny kryzys mógłby stanowić okazję do bezpośredniego rozwiązania tego problemu. Pandemia pokazuje nam, że dysponujemy zarówno technologią, wiedzą naukową, środkami finansowymi oraz ludzką zaradnością, czyli wszystkim tym, co niezbędne w walce ze zmianami klimatu. To może być jedyna szansa na odbudowę gospodarki, w której centrum znajduje się człowiek oraz świadomość organiczeń naszego świata. Mając do dyspozycji tak wiele narzędzi, umożliwiających postępy w zatrzymaniu zmian klimatycznych, potrzebujemy przede wszystkim przywództwa i politycznej woli do ich stosowania.

Podczas gdy rządy podejmują działania w zakresie pomocy gospodarczej i wsparcia w przetrwaniu prawdopodobnej recesji, jednym z najważniejszych zadań globalnych przedsiębiorstw takich jak Philips, jest zapewnienie by oferowane rozwiązania uwzględniały działania na rzecz zrównoważonego rozwoju i klimatu. Aby zrealizować ten cel, musimy podjąć zintensyfikowane działania, podobnie jak czynimy to w walce z COVID-19. Dzięki naszym wspólnym wysiłkom, zarówno działania nakierowane na spowolnienie zmian klimatu, jak i dostęp do opieki zdrowotnej, będą nadal stanowić priorytety w programach krajowych i międzynarodowych instytucji.

Przykładowo zasady UE dotyczące przetargów zostały dostosowane tak, aby uwzględnić całkowity koszt posiadania (Total Cost of Ownership, TCO), jednak proponowane przez UE zmiany nadal nie są powszechnie wykorzystane przez  Zamawiających na poziomie centralnym i samorządowym.  Nadal zamówienia udzielane są głównie na podstawie kryteriów oceny ofert, gdzie decydującą rolą odgrywa najniższa cena z pominięciem kryteriów uwzględniających aspekty środowiskowe. Jeśli będziemy otwarci na zmiany i będziemy potrafili współpracować ze sobą, a zrównoważony rozwój stanie się tak samo istotnym elementem oceny ofert jak cena, uzyskamy pozytywne efekty  zarówno dla gospodarki, jak i dla środowiska.

Inne przykłady pro-ekologicznych bodźców to harmonizacja działań i regulacji pod kątem wdrożenia gospodarki obiegu zamkniętego dla cyklu obejmującego substancje chemiczne, produkty i odpady. w celu zwiększenia recyklingu i rozwoju „produktów ekologicznych”, a także promowanie wśród konsumentów  gospodarki o obiegu zamkniętym i szerzenia świadomości czym jest edukacja ekologiczna.

Potrzeba współpracy jest powszechnie uznawana, a jej rola została także potwierdzona w badaniu Uniwersytetu Oksfordzkiego, przeprowadzonym wśród ekspertów finansowych i gospodarczych z krajów G20. Wyniki tego badania pokazują, że potencjał w zakresie oddziaływania na klimat stanowi jeden z najważniejszych aspektów naprawy fiskalnej. Jednocześnie inne badanie wyraźnie wskazuje, że kraje posiadające aktywną długoterminową strategię realizacji celów w zakresie globalnego ocieplenia, będą w lepszej sytuacji ekonomicznej i finansowej niż inne kraje.

Podkreślił to również Frans Timmermans, wiceprzewodniczący wykonawczy Komisji Europejskiej, który stwierdził: „Musimy inwestować w nową gospodarkę, aby wyjść z tego kryzysu w lepszej kondycji niż wtedy, gdy w niego wpadliśmy — gotowi na przyszłość, dbający o zrównoważony rozwój i integrację, konkurencyjni i dobrze przygotowani, (…) bo bardziej opłaca się chronić środowisko, niż je niszczyć. To może być nasza największa szansa, aby to zrobić”.

Uważam, że obecny kryzys stanowi okazję do zatrzymania się, refleksji i poprawy. Nasza wiedza, w jaki sposób wypłaszczać krzywą pandemii COVID-19, rośnie każdego dnia. Równocześnie wszyscy respektujemy nowe granice i normy dotyczące dystansu społecznego. Zastosujmy tę wiedzę do „spłaszczenia krzywej emisji” poprzez  redukcję emisji dwutlenku węgla, zgodnie z globalnym celem w zakresie wzrostu temperatury o maks. 1,5°C, uzgodnionym przez wszystkich sygnatariuszy porozumienia paryskiego.

W Philips rozumiemy potrzebę innego podejścia do realizacji celów. Życzymy nam wszystkim, aby w przyszłości globalne działania gospodarcze i finansowe opierały się na wspólnej i zintegrowanej wiedzy, pozwalając jednocześnie na wdrażanie praktycznych inicjatyw w skali ogólnoświatowej. Jeśli gospodarka będzie bardziej odporna, zintegrowana i oparta na wielokrotnym wykorzystywaniu zasobów i sprawiedliwym podziale tworzonych wspólnych dóbr, wówczas będziemy lepiej przygotowani na kolejne wyzwania, jakie niesie ze sobą to stulecie.

Tekst został opublikowany na portalu www.rp.pl w dniu 30 lipca 2020 roku